Paghigugma diha sa Kamatuoran

1. Unsa ang "Papal Encyclical"?

Kini usa ka sulat gikan sa Santo Papa. Ang tumong sa mga encyclical mao ang pagdugang sa atong kahibalo sa pagtuo ug pagpalawom sa atong espirituhanong kinabuhi.

2. Unsay nakalahi sa Caritas in Veritate (CV) sa uban pa nga mga encyclical ni Papa Benedicto XVI?

Ang nag-unang duha ka sulat sa Santo Papa naghisgot sa Katolikong pagsabut sa gugma ug paglaum sa pamaagi nga ang matag Kristiyano makapuyo niini ngadto sa iyang kaugalingong espirituhanong kalambuan. Samtang ang CV naghatag og mas lapad nga pagsabot sa kinaiya sa linangkob nga kalambuan sa katilingban, ilabina diha nagsaka nga globalisasyon. Ang CV maoy usa ka social encyclical.

3. Unsa ang social encyclical?

Ang social encyclical maoy usa ka sulat sa Santo Papa nga naghisgot mahitungod sa Social Teachings of the Church (Katilingbanong mga Pagtulun-an sa Simbahan)

4. Unsa ang Social Teachings of the Church?

Kini mao ang tubag sa Simbahan ngadto sa mga suliran ug mga isyu, mga hagit ug mga kalibug nga atong matagbuan diha politikanhon, kulturanhon, katilingbanon ug ekolohikanhong bahin sa atong tawhanong komunidad ug sosyidad.

5. Giunsa pagpresentar ang Caritas in Veritate?

Kining maong sulat adunay dul-an sa 30,000 ka mga pulong. Kini adunay introduction, unom (6) ka mga uluhan (chapters), ug conclusion.

6. Unsay gihisgutan sa introduction?

Ang katuyuan niini mao ang pagpahinumdom nga ang paghigugma maoy anaa sa kasingkasing sa social doctrine sa Simbahan ug ang paghigugma dili mahimong ibulag sa kamatuoran.

Charity in truth, to which Jesus Christ bore witness by his earthly life and especially by his death and resurrection, is the principal driving force behind the authentic development of every person and of all humanity. (CV, 1)

Ang paghigugma diha sa kamatuoran, nga gisaksihan ni JesuCristo diha sa iyang kalibutanong kinabuhi ug ilabina sa iyang kamatayon ug pagkabanhaw, maoy nag-unang kusog nga nagpaluyo sa matuod nga kalambuan sa matag tawo ug sa tanang katawhan.

Gipasabut sa Santo Papa nga kun walay kamatuoran, ang paghigugma mahimo lamang usa ka sentimental nga buhat ug ang gugma mamahimong sama sa usa ka bakante nga kabhang nga kasudlan sumala sa unsay gusto. Mao kini ang grabe nga peligro nga giatubang sa gugma karong panahona, nga tungod niini gilubag ang kahulugan sa gugma pinaagi sa emosyon ug opinyon lamang. Sukwahi niining maong panghunahuna, pinaagi lamang sa kamatuoran nga mabuntog nato ang mga opinyon, impresyon ug kakulian sa kultura ug magkahiusa kita sa pagtimbangtimbang sa bili (value) ug kinaiya (substance) sa mga butang. Mao nga ang tinuod nga social doctrine sa Simbahan nagakaw-it gayod diha sa prinsipyo sa "paghigugma diha sa kamatuoran".

Ang Santo Papa mihisgut sa duha ka mga katilingbanong consepto nga nagatimon sa pangkatilingbanong pagtulun-an sa Simbahan nga mao: ang kaangayan (justice) ug ang kaayohan alang sa tanan (common good). Siya nagpahinumdom nga ang hustisya dili gyud ikabulag sa paghigugma tungod kay dili kita makahimo og buhat sa kalooy o paghigugma alang sa usa ka tawo kun sa samang higayon maghatag kaniya og inhustisya. Mao usab diha pagkahimutang sa katilingban: dugang sa paghigugma ug pagtinguha sa kaayohan sa uban, kinahanglang ato usab nga tinguhaon ang kaayohan sa tanan (nga gilangkuban sa matag tawo, mga pamilya, ug nakalainlaing pundok nga nagahugpong sa usa ka katilingban). Sa laing pagkasulti, ang pangandoy alang sa kaayohan sa tanan ug ang pagpaningkamot alang niini maoy gikinahanglan sa hustisya ug paghigugma.

Diha sa nagpadayon nga paglambigit sa nagkalainlaing mga nasud ug naga-uswag nga globalization, ang kaayohan sa tanan (common good) naglakip sa tibuok tawhanong pamilya, katilingban sa katawhan ug mga nasud, sa ingon nga paagi nga giumol ang kalibutanong siyudad diha sa kahiusahan ug kalinaw, may pagkahisama kini sa usa ka pagpaabot ug pagsugod sa dili mabahinbahin nga siyudad sa Dios. Niining maong paningkamot, ang Simbahan wala magtanyag og mga kasulbarang teknikal, kondili usa ka pagsaksi sa kamatuoran mahitungod sa tawo.

Open to the truth, from whichever branch of knowledge it comes, the Church’s social doctrine receives it, assembles into a unity the fragments in which it is often found, and mediates it within the constantly changing life-patterns of the society of peoples and nations. (CV, 9)
Abli ngadto sa kamatuoran, gikan sa bisan unsang sanga sa kahibalo, ang pangkatilingbanong doktrina sa Simbahan midawat niini, nagpanday niini ngadto sa hiniusang hugpong sa mga tipaka diin kini kasagarang hikaplagan, ug nagpahiluna niini dinha sa kanunayng nagkausab nga matang sa kinabuhi sa katilingban sa mga katawhan ug mga nasud.

7. Unsay gihisgutan sa matag ulohan?

Chapter One: The Message of Populorum Progressio (Ang mensahe sa Populorum Progressio)
Ang Populorum Progressio (Kauswagan sa Katawhan) mao ang social encyclical ni Papa Paulo VI niadtong tuig 1967. Si Papa Benedicto XVI mihisgot sa pipila ka mga prinsipyo nga makaplagan sa maong encyclical:

* Ang tibuok Simbahan, sa iyang pagka-siya ug sa iyang lihok—sa panahon nga siya magsangyaw, magsaulog, maghimo og mga buhat sa kalooy—siya nalambigit sa pagpasiugda sa "kinatibuk-ang kalambuan sa tawo" (integral human development).

* Ang matuod nga paglambo sa tawo adunay kalabutan sa tibuok nga tawo diha sa iyang matag-usa ka bahin o aspeto (dimension).

* Ang integral human development una sa tanan usa ka bokasyon, ug busa naglakip kini sa pagpangako sa responsibilidad diha sa kahiusahan sa matag usa (dili kini kaakohan lamang sa mga institusyon).

* Kining maong kalambuan nagkinahanglan sa taas nga panglantaw (transcendent vision) sa matag tawo, nagkinahanglan kini sa Dios.

Dili lamang ang Populurom Progressio maoy gituki ni Pope Benedict kondili ang tibuok gayud nga social teaching ni Pope Paul VI. Iyang gihisgutan ang Octogesima Adveniens diin nagpahimangno si Paul VI batok sa mga dili maayong ideolohiya. Gihisgutan kini ni Benedict XVI tungod kay dili gyud kinahanglang bulagon ang ideya sa kauswagan gikan sa tinuod mga moral evaluation. Gituki usab niya ang Humanae Vitae diin gipahimug-atan ni Paul VI ang lig-ong kadugtungan sa moralidad sa kinabuhi ug sa katilingbanong moralidad. Kining bahina gidasonan usab ni Pope John Paul II sa iyang pag-ingon nga mahugno gyud ang katilingban bisan kon kini miila sa dignidad, hustisya, ug kalinaw apan sa laing bahin nagalihok batok niini pinaagi sa pagtugot o kaha pagdasig sa pagbaliwala sa bili sa tawhanong kinabuhi, ilabina diha sa mga huyang ug sinalikway.

Sa iyang paghisgut sa sulat ni Paul VI nga Evangelii Nuntiandi, si Benedict XVI nagpahimug-at sa lig-on nga kadugtungan tali sa pagsangyaw (evangelization) ug tawhanong pag-uswag (human advancement). Miingon siya pag-usab nga ang integral human development usa ka bokasyon gikan sa Dios nga nagkinahanglan sa responsable nga kagawasan, pagtahod sa kamatuoran, ug paghigugma nga molipang ngadto sa sa tinuod nga pag-inigsuonay diha sa natad sa katilingban. Ang kamahinungdanon niining maong tumong, nagsulat si Benedict, mag-aghat kanato sa lawom nga pagsabot ug pagpalihok sa atong kaugalingon sa kinasingkasing, aron masiguro nga ang kasamtangang ekonomikanhon ug katilingbanong mga proseso mopaingon gayod ngadto sa kapuno sa kinabuhi sa tawo.

Chapter Two: Human Development in Our Time (Tawhanong Kalambuan sa atong Panahon)
Gianinaw ni Benedict ang kasamtangang mga hitabo ug suliran sa katilingban karon ug sulod sa milabay nga 40 ka tuig. Iyang giila ang mga problema nga kinahanglang sulbaron karon alang sa bisan unsa nga epiktibong plano alang sa kinatibuk-ang kalambuan sa tawo (integral human development)

* Kagutom (Hunger): Ang kanihit sa pagkaon ug tubig padayon gihapon nga gisagubang sa nagkalainlaing lugar sa kalibutan. Ang ekonomikanhong mga institusyon makahimo sa paggarantiya sa makanunayon ug igo nga pagkaon ug tubig nga mainom. Ang pagkaanaay (access) pagkaon ug tubig kinahanglang ilhon nga usa ka batakang tawhanong katungod.

* Pagtahod sa Kinabuhi (Respect for Life): Gihisgutan sa Santo Papa ang mga gibuhat aron makontrol ang pagdaghan sa tawo, ang pagpasiugda sa contraception, ang pagpahamtang sa abortion, ang pagbansay sa sterilization, ug ang pagpakatap niining maong mentalidad ngadto sa ubang mga nasud nga susama og usa ka porma sa kulturanhong kauswagan. Dili gyud kini madawat kay ang pagkaabli ngadto sa kinabuhi anaa gayud sa sentro sa tinuod nga kalambuan. Kon wala kining maong pagkaabli ang tibuok katilingban (society) makaanam gyud og kalawos.

* Kagawasan sa Relihiyon (Religious Freedom): Ang diskusyon sa Santo Papa mahitungod sa katungod sa kagawasan sa relihiyon maoy iyang pagpadayon paghisgot sa tema nga may kalabutan sa relasyon tali sa pagtuo ug katarungan (faith and reason). Iyang gisaway ang relihiyosong panatisismo (religious fanaticism) ug ang walay pagtagad sa relihiyon (religious indifference). Mipasabot siya nga ang Dios maoy tinuod nga makahatag sa kasiguruan sa kalambuan sa tawo tungod kay gibuhat niya siya diha sa iyang dagway ug gihatagan niya ang tawo og dignidad.


Gipahimug-atan sa Santo Papa ang labing dakong kausaban sukad sa panahon ni Paul VI hangtod karon. Kini mao ang nagkalapad nga panagtambayayong sa nagkalainlaing mga nasod sa tibuok kalibutan, nga mao ang globalization:

Without the guidance of charity in truth, this global force could cause unprecedented damage and create new divisions within the human family. Hence charity and truth confront us with an altogether new and creative challenge, one that is certainly vast and complex. It is about broadening the scope of reason and making it capable of knowing and directing these powerful new forces, animating them within the perspective of that “civilization of love” whose seed God has planted in every people, in every culture. (CV, 33)

Kon walay giya sa paghigugma diha sa kamatuoran, kining kalibutanong pwersa makaangin og dakong kadaut ug magmugna og bag-ong pagkabahinbahin sa tawhanong pamilya. Mao nga ang paghigugma ug kamatuoran nagdala kanato sa pag-atubang sa bag-o ug mamugnaong hagit, nga sa tinuoray halapad ug komplikado. Mahitungod kini sa pagpalapad sa latid sa katarungan ug paghimo niini nga makahibalo ug makagiya sa gamhanang bag-ong mga pwersa, magpalihok kanila diha sa panglantaw sa “sibilisasyon sa gugma” kang kansang liso gitisok sa Dios diha sa matag katawhan, diha sa matag kultura.

.
Chapter Three: Fraternity, Economic Development and Civil Society (Pag-inigsuonay, Ekonomikanhong kalambuan, ug Katilingbang Sibil)
Ang panghunahuna nga ang ekonomiya (economics) gawasnon gikan sa inpluwensya sa moralidad maoy nagdala sa tawo ngadto sa pag-abuso sa ekonomikanhong proseso. Ang kalambuan kon kini tinuoray gayud nga makitawhanon kinahanglang hatagan og luna ang prinsipyo sa pagkamanggihatagon (gratuitousness).

Kon walay pagkahiusa (solidarity) ug pagsalig sa usag-usa (mutual trust), ang market dili gayud makatuman sa iyang ekonomikanhong function. Kinahanglan dili ilhon ang mga kabus isip usa ka palas-onon (burden) kondili usa sa tinubdan (resource).

Ang modawat sa hagit mao ang tawo, ang iyang moral nga konsiyensya ug responsibilidad. Ang kasamtangan krisis nagpakita kanato nga ang mga naandang prinsipyo sama sa pagka-walay tinago (transparency), kamatinud-anon (honesty) ug responsibility dili gayud mahimong isalikway. Sa samang higayon nagpahinumdom ang Santo Papa nga ang ekonomiya dili magbaliwala sa papil sa estado/nasud, ug nagkinahanglan og makiangayong mga balaod.
Chapter Four: The Development of People, Rights and Duties, the Environment (Ang Kalambuan sa Katawhan, Mga Katungod ug Katungdanan, Ang Kalikupan)

Ang katungod ug ang katungdanan adunay koneksyon ngadto sa lagda sa maayong pamatasan (ethical context). Kinahanglang dili kalimtan sa mga panggobiyerno ang pagkasagrado sa mga katungod. Niining puntoha mahisgutan ang mga problema nga dunay kalabutan sa pagdaghan sa populasyon. Sayop ang paghunahuna nga ang pagsaka sa populasyon maoy nag-unang hinungdan sa pagka walay kalambuan (underdevelopment). Miingon ang Santo Papa nga ang sexuality dili makunhod ngadto sa pagpalami ug lingawlingaw lamang. Dili makontrolar o ma-regulate ang sexuality sa pamaagi nga pagpugos sa birth control. Mipadayon pag-ingon ang Santo Papa nga ang moral ug responsabling pagkaabli ngadto sa kinabuhi nagpakita og usa ka bahandianong sosyal ug ekonomikanhong tinubdan (resource). Ang mga estado/nasud gitawag sa pagmugna og mga polisiya aron pagpasiugda o pagpromote sa integridad sa pamilya.

Alang sa matuohon, ang kinaiyahan usa ka gasa sa Dios, kini gamiton sa reponsable nga paagi. Ang gikinahanglan mao ang pag-usab sa atong mentalidad nga magdala ngadto sa bag-ong lifestyle. Ang kinatibuk-ang isyu mao ang moralidad sa katilingban. Kon adunay kakulang sa pagtahod sa katungod sa kinabuhi ug sa natural nga kamatayon, dili na mailhan o makit-an sa katilingban ang tinuod nga human ecology lakip ang environmental ecology.
Chapter Five: The Cooperation of the Human Family (Ang Panagtambayayong sa Tawhanong Pamilya)

Ang kalambuan sa katawhan nag-agad labaw sa tanan sa pag-ila nga ang tawhanong kaliwat usa lamang ka tibuok nga pamilya. Giawhag sa Santo Papa ang dato nga mga nasud sa paggahin ug dakong bahin sa ilang produkto alang sa pagtabang sa kalambuan (development aid) sa uban.
Chapter Six: The Development of Peoples and Technology (Ang Kalambuan sa Katawhan ug ang Teknolohiya)

Ang teknolohiya nagpadayag sa pangandoy sa tawo alang sa kalambuan. Ang Santo Papa mihisgot og mga example (peace among nations, socialcommunication, and bioethics) sa pagpakita sa unsang paagi nga ang teknolohiya nakabalda nato sa mas lawom nga bili sa tawo ug sa paghukom nga moral nga maoy mga gikinahanglan sa tinuod nga kalambuan.

9. Giunsa pagtapos ni Benedict XVI ang iyang sulat?

Kon wala ang Dios, ang tawo dili gyud mahibalo kon asa siya paingon ni makasabot kon kinsa siya. Sa ato pa, makahimo kitag panglantaw ug kadasig alang sa integral human development pinaagi lamang sa pag-ila sa atong tawag nga mahimong kabahin sa pamilya sa Dios. “A humanism which excludes God is an inhuman humanism.” Sa katapusan, ang Dios maoy maghatag natog kusog sa pagpakig-away ug pag-antos alang sa gugma sa kaayohan sa tanan.
Development needs Christians with their arms raised towards God in prayer, Christians moved by the knowledge that truth-filled love, caritas in veritate, from which authentic development proceeds, is not produced by us, but given to us. For this reason, even in the most difficult and complex times, besides recognizing what is happening, we must above all else turn to God’s love. (CV, 78)

Ang kalambuan nagkinahanglan sa mga Kristiyano nga ang ilang mga kamot giisa ngadto sa Dios diha sa pag-ampo, mga Kristiyano nga natandog pinaagi kahibalo nga ang paghigugma nga puno sa kamatuoran, caritas in veritate, diin nagagikan ang tinuod nga kalambuan, dili atong minugna kondili gihatag nganhi kanato. Tungod niining maong katarungan, bisan sa labing malisod ug komplikado nga mga panahon, gawas sa pag-ila unsay nahitabo, labaw sa tanan modangop kita sa gugma sa Dios.